Ulazak u Moskvu

»ULAZAK U MOSKVU«, putopisni esej prvotno objavljen pod naslovom O tajnovitosti mirisa, boja i zvukova u Obzoru, 7. III. 1926; u knjizi Izlet u Rusiju (Zagreb 1926) dobiva naslov Ulazak u Moskvu, a prijašnji naslov postaje podnaslovom koji se od izdanja 1958. više uopće ne spominje.

Tekst počinje kao esej o doživljavanju »simultaniteta boje, mirisa i zvukova« koje se ne može prenijeti fotografijom i prati čovjeka od djetinjstva. Posebno valja istaknuti naglašavanje osjeta mirisa u estetskom doživljavanju prostora. Zatim slijedi primjer poliestezijskog doživljaja: »svijetla i radosna kompozicija« uličnoga prizora s damom u fijakeru kojoj kontrastira gašenje »misterija ljepote« u interijeru dućana s »konfekcijom fabričkih odijela«. Drugi dio eseja posvećenje nepatvorenosti dječjeg doživljavanja svijeta i dječjoj kreativnosti, pri čemu se generalizira doživljaj crkvene (»barokne«) plastike i glazbe (Schubert, Ave Maria) što ćemo ga poslije, kao »engram« u razvijenijem obliku upoznati u tekstu Djetinjstvo u Agramu godine 1902-03 (Republika, 1953, 2-3) kao vlastiti prvotni doživljaj. Odlomak o intenzifikaciji doživljaja prilikom putovanja kao »erotičnog ganjanja po prostorima« povezuje esejistički dio s putopisnim dojmom »ulaska u Moskvu«: »žalosnim« uličnim prizorima s »đavolskom simbolikom gnjilih mirisa i bljutavih boja«, morbidnim opisom nevolja u hotelskoj sobi koji se smiruje pri pogledu na »harmoniju boja i zvukova« zasniježena eksterijera.

Poetika teksta očituje polazište u simbolističkom načelu sinestezije, ali napomena o »rusoovskim primitivnim crtežima« na zidovima ulica, doživljavanje konfekcijskog dućana kao »staklenog panoptikuma«, naglašavanje »kalejdoskopskog« viđenja, približavaju je avangardi, a stalni motivi »retorte bijede«, koji prate pisca od djetinjstva do Moskve, vezuju ga za »proleterska« literarna i likovna načela.

LIT.: M. Peić, S Krležom u Rusiji, Miroslav Krleža 1973, Zagreb 1975; B. Ćosić, Poslovi, sumnje, snovi Miroslava Krleže, Zagreb 1983.