BOGDANOVIĆ, Milan

BOGDANOVIĆ, Milan, književni kritičar i prevoditelj (Beograd, 4.1. 1892 - Beograd, 2. II. 1964). Kao dobrovoljac sudjelovao u balkanskim ratovima (1912-13). Ranjen u I. svj. ratu i kao rekonvalescent boravio u Parizu 1917. i 1918. Diplomirao 1919. na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Dvije godine radio kao srednjoškolski nastavnik u Beogradu (1919-21), a 1921-23. bio asistent za teoriju književnosti na beogradskom Filozofskom fakultetu. God. 1923-24. bio je upravnik putujućeg Srpskog narodnog pozorišta iz Novog Sada, a 1940. izabran za honorarnog profesora na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Nakon II. svj. rata, koji je proveo u njemačkom zarobljeništvu, postavljen je za izvanrednog profesora srpske književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu (1946-49), a zatim postao upravnikom beogradskoga Narodnog pozorišta (1949-62). Godinama je bio predsjednik Udruženja književnika Srbije, te urednik književnih časopisa (Buktinja, 1923; Srpski književni glasnik, 1928-32; Danas, 1934. i dr.).Objavio je mnogobrojne eseje i kritike, posebno kazališne, ali je pisao i o srpskoj književnosti XIX. st., te o najznačajnijim srpskim i hrvatskim suvremenicima: Crnjanskom, Ujeviću, Krleži, Andriću, i dr. (Stari i novi, I-V, 1931, 1946, 1949, 1952, 1955; Vuk Karadžić, njegov život i kulturno-revolucionarni rad, 1947; Branko Radičević, 1949; Đuro Jaksić i njegovo doba, 1949; O Krleži, 1956. i dr.).

Kao središnja književnokritička ličnost međuratnog razdoblja u srpskoj književnosti, Bogdanović nastavlja književnopovijesnu tradiciju kojoj su obilježje dali B. Popović i J. Skerlić. Započevši impresionističkom kritikom pod utjecajem franc. kritičara (Lamaitre) od kojih je naslijedio smisao za ljepotu stila, lapidaran i izuzetan erudit, laka, prštava izraza, Bogdanović 30-ih godina počinje sve naglašenije kritički pisati o posljeratnom ekspresionizmu, modernizmu uopće (Slom posleratnog modernizma, 1934), priznajući mu samo neke formalne vrednote: metaforičko obogaćenje književnog jezika i »razlamanje izvesne okamenotine« stila, zahtijevajući od književnosti da se okani eksperimentiranja jezikom i formom, te da bude »aktivna u društvenom i istoriskom smislu« (Literatura danas, 1934). To ga je i definitivno približilo Krleži s kojim je prijateljevao tridesetak godina i s njim zajedno 1934. izdavao i uređivao časopis Danas.

Iako ga je uz Bogdanovića vezalo iskreno prijateljstvo, kao i činjenica da »gotovo sve što sam o Srbiji naučio, a naučio sam mnogo toga, saznao sam od Milana Bogdanovića«, K. o njemu nije posebno pisao: sve je, uglavnom, ostalo u bogatoj međusobnoj privatnoj korespondenciji. Bogdanović je za Krležu bio »vrlo interesantna ličnost i majstor riječi. Znao je tako verbalistički šarmirati da čovjek nije ni primijetio kako on ponekad ne ulazi u bit, kako je na periferiji problema o kojem govori« (E. Čengić, S Krležom iz dana u dan, I, Zagreb 1985). O Krleži je Bogdanović objavio cijelu knjigu (O Krleži, Novi Sad 1956). Smatrao ga je izuzetnom književnom ličnošću koja je svojim djelom ispunila cijelu jednu epohu. Pišući o glembajevskoj trilogiji, Bogdanović je među prvima upozorio da u tom opusu prevladavaju psihološka i estetska komponenta nad socijalnom odnosno klasnom. Osobito su ga oduševljavali Krležin humanizam i raskošna kultura, te posebno njegova literarna riječ koja se čitatelju nameće kao »specifična magija«. Smatra da K. životu prilazi racionalno, »ali je život za njega ispunjen čovekom i ljudskim, pred čime on nikada ne ostaje hladan, prevashodno emotivna sadržina. I tako ta dva karaktera, racionalan i emotivan, ma kako na prvi pogled protivrečno se postavljali, u suštini čine izvanredno srećan spoj u Krležinu stvaralaštvu uopšte.

M.Šel.