TAUTOVIĆ, Radojica

TAUTOVIĆ, Radojica, književni kritičar i esejist (Beograd, 23. XI. 1923). Završio Pravni fakultet u Beogradu. U esejima i kritikama slijedi teorijsko-estetičku misao marksističkoga utemeljenja. Važnija su mu djela: Čin, 1967; Hefest u svemiru, 1973; Izazov politike i tehnike, 1979; Legenda o velikom negatoru, 1982; Šta umesto vere: savremena umetnost i religija, 1986. i dr.

Naslovom svoga prvog osvrta na Krležino djelo (Anti-Makijaveli ili Poetska ideja o vlasti, Život, 1962, 7-8), označio je tematske obrise interpretacije Krleže kojim se bavio iduća dva desetljeća. U tome osvrtu na roman Banket u Blitvi svoju analizu podvrgava temeljnom uvjerenju u mogućnost rješenja što ga nudi socijalizam. U osvrtu na Izlet u Rusiju (Šesti kontinent umesto Utopije, Razvitak, 1973, 10), Krležu vidi (1925) kao »oduševljenog hodočasnika u Sovjetski Savez«. Nalazeći da su Krležine antiteze uistinu izraz težnje ka totalitetu, drži da je K. u tom cilju povezivao umjetnost i znanost, a obje potom i s društvenim činom (Naučni um u Krležinoj umetnosti, Letopis Matice srpske, 1978, knj. 492, sv. 6). Ukupna je Tautovićeva interpretacija Krleže sadržana u knjizi Legenda o velikom negatoru. U njoj tvrdi da su osobito griješili oni interpretatori koji su amalgamirali »kontradiktorne elemente krležijanskog svijeta«, a zanemarivali »kontradiktoran odnos« među tim elementima. U tom svijetu čovjeka ne usmrćuje ni bog ni priroda već »otuđeni čovjek«, a svim modalitetima »čovjekoubistva« dominira rat. Kaže da su za krležijansku negaciju karakteristični »kreativnost i emotivnost« pa je K. kao »modemi Anti-Makijaveli« sklon nadmudrivanju a ne varanju protivnika. Stoga je riječ »velikog negatora« razrješavala proturječnost između poetske iskrenosti i svog »strategijskog lukavstva«: otuda lirska poetičnost u Krležinim dramama, a dramatičnost u prozi i poeziji. No, književno djelo objašnjivo je jednom »određenom energijom«, tj. talentom, a K. je prema Tautoviću točno zapazio da društveni preokret pridonosi oslobođenju te energije i obratno. Stigavši tako do problema tendencije i talenta, Tautović zamjećuje »tendenciju jednog revolucionarnog negiranja«, a kako je K. bio sklon da sve »umetničke i životne vrednosti svede na emocije«, njegova se emocija dopunjavala odgovarajućom idejom, onom »praktičnoga humanizma«. Završavajući tako analizu Krležine negacije negacije, utvrdit će da je Aretej djelo Krležine »pune zrelosti«. Tumačeći njegovo djelo kao težnju k totalitetu, ustvrdio je da Zastave nisu na razini Krležina opusa te dokazivao kako to djelo »konvergira s težnjom albanskoga separatizma«. (Mrlje na barjaku, Nedjeljna Borba, 29-30. VIII. 1987). Taj je Tautovićev osvrt izazvao nekoliko polemičkih odgovora (B. Rudež, J. Pavičić, N. Mihaljević), te opširan prikaz u VI. knjizi Lasićeve Krležologije gdje je protumačen kao posvemašnje nerazumijevanje Krležine filozofije povijesti.

J. S. R.