Evropa godine tisuću devet stotina četrdeset i druge

»EVROPA GODINE TISUĆU DEVET STOTINA ČETRDESET I DRUGE«, pjesma prvi put objavljena u Republici, 1953, 1, na kraju eseja O Erazmu Rotterdamskom, a zatim u knjizi Poezija (Zagreb 1969), kao dio cjeline pod nazivom Pjesme iz davnih dana 1914-1942, s podnaslovom Iz dnevnika 1942; u III. sv. Krležina Dnevnika (Sarajevo 1981), gdje se donose dnevnički zapisi iz 1942, pjesma nije uvrštena. Sastoji se od trinaest nejednakih strofa. Stih je nerimovan, a po ritmičkoj građi podsjeća na petostopni jamb, što, zajedno s bogatom i pomalo končetoznom metaforikom, daje naslutiti da je mogla nastati pod dojmom Shakespeareovih drama. Pjesma je lamentacija nad stanjem europske civilizacije za najteže godine II. svj. rata. U nizovima emotivnih iskaza subjekt pjesme najprije se prisjeća nekadašnjih iluzija o Europi kao »plavom ostrvu«, a zatim se vraća na temu aktualnoga stanja kontinenta, u čijoj se karakterizaciji obilno služi organicističkom metaforikom (»sva ona igra riječi i magija rime /.../ pokazalo se da je gnjila lešina, / mumija i truplo, blatna strvina, /kadaver od prnja, laži, gluposti, / a jedino što vrijedi to crijevo je Gorile / na stražnjicu kad svira marševe«). Ipak, kroz cijelu se pjesmu provlači misao o »dostojanstvu stiha«, koji se u zadnjem retku efektnom metaforikom pretvara u uzvišeni »rt floreta u gnjilom truplu zločina« (u knj. Poezija, 1969: »rt rapira...«).