DIMITRIJEVIĆ, Dragutin - Apis

DIMITRIJEVIĆ, Dragutin - Apis, generalštabni pukovnik (Beograd, 5. VIII. 1876 - Solunsko polje, 14. VI. 1917). Prvi svjetski rat zatekao ga je na položaju načelnika Obavještajne službe pri generalštabu srpske vojske. U ratu postaje načelnikom Štaba Užičke vojske, a potom načelnikom Štaba III. armije, čije su jedinice 1916. zauzele Kajmakčalan, Crnu Reku i Bitolj. Neposredno nakon toga uhićen je na osnovi optužbe da je sudjelovao u pripremi prevrata i atentata na regenta Aleksandra. Na solunskom procesu proglašen je krivim, osuđen na smrt i strijeljan 14. VI. 1917; rehabilitiran je na obnovljenom procesu 1953. u Beogradu.

Bio je glavni akter prevrata u Srbiji 1903. Zauzimao se da Srbija preuzme ulogu Pijemonta u stvaranju Jugoslavije. S tim programom osnovao je 1911. tajnu organizaciju »Ujedinjenje ili smrt«. Kao dosljedan protivnik Austro-Ugarske Monarhije, sudjelovao je u pripremama sarajevskog atentata.

Krleža izražava prema Apisu određene simpatije, prije svega zbog njegova postojanoga antiaustrijskog raspoloženja. Smatra ga predstavnikom i žrtvom »romantičnog jugoslavenstva«, te da je osuđen zbog svog protivljenja radikalnoj Pašićevoj vladi, odn. zbog tadašnje ideje Pašićeva kabineta da Srbija s Austro-Ugarskom sklopi separatni mir za koji je kao jedan od uvjeta trebalo osigurati da krivci za ubojstvo Franje Ferdinanda budu kažnjeni.

BIBL.: M. K.: Slom Frana Supila, Književnik, 1928, 2; Jugoslavensko pitanje u Prvom svjetskom ratu 1914-18, Eseji V, SDMKZ, sv. 23, Zagreb 1966.