U vagonu za spavanje Riga-Moskva

»U VAGONU ZA SPAVANJE RIGA-MOSKVA«, putopisni tekst objavljen prvi put u Književnoj republici, 1925, knj. II, br. 8, unutar Putnih impresija iz današnje Rusije pod naslovom U spavaćem vagonu Riga-Moskva (Primeri savremene mimikrije). U knjizi Izlet u Rusiju (Zagreb 1926) objavljen je s podnaslovom Primeri savremene socijalne mimikrije. Počev od izdanja Izlet u Rusiju 1925 (Beograd 1958) naslov glasi U vagonu za spavanje Riga-Moskva, a podnaslov se izostavlja.

Tekst karakterizira novelistički oblik: ekspoziciju čini teatralizirani »scherzo« na temu Rige s pozivom na Stravinskog i Wagnerov bijeg; središnji je dio teksta komponiran prema načelu novelističke rošade: likovi koje autor portretira na početku kao izrazite pripadnike međunarodnoga kapitala doživljuju metamorfozu prilikom prelaska sovjetske granice, naglašavajući simpatije prema SSSR-u, sve do »presvlačenja« ruskog »NEP-mana«, na kojemu se zaustavlja pripovjedačev pogled: »socijalna mimikrija« je na djelu. Završava tekst poentom: »šimi« i »džezbend« smjenjuje u vagon-restoranu fonograf s glasom recitatora Majakovskog »koji se kao Mefisto ruga buržuju«. Tako Krleža uočuje i značenje novoga tehničkog medija za prenošenje funkcionaliziranih pjesničkih poruka, prije nego što će Majakovski tražiti »pravo na gramofonsku ploču« (Rasširenie slovesnoj bazy, 1927). »Recitator« pak, kojega spominje K., očito je V. N. Jahontov, poznat po recitacijama tekstova Majakovskog.

LIT.: M. Medarić-Kovačić, Miroslav Krleža prema sovjetskoj književnosti dvadesetih godina, Croatica, 1976, 7-8.